H ζωή μας σπάνια ακολουθεί μια ευθεία πορεία. Απροσδόκητα γεγονότα ζωής (ένας αναπάντεχος θάνατος, ένα ατύχημα, μια αρρώστια, απώλεια εργασίας και εισοδήματος), έντονα φορτισμένες εμπειρίες (διαζύγιο, χωρισμός, φροντίδα άρρωστων συγγενικών προσώπων, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις) αλλά και φυσιολογικές μεταβατικές περίοδοι (εφηβεία, μητρότητα, κρίση μέσης ηλικίας, απομάκρυνση παιδιών από το σπίτι, συνταξιοδότηση) έρχονται να ταράξουν τα ήσυχα νερά της καθημερινότητάς μας.
Οι εμπειρίες αυτές συνήθως μας προκαλούν μια ψυχοσυναισθηματική αναστάτωση, η διάρκεια και η ένταση της οποίας ποικίλλει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την νοηματοδότησή τους και από τις δεξιότητες διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων που έχουμε αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Τέτοια γεγονότα μπορεί να μας ωθήσουν στην ανάπτυξη νέων τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς, να δώσουν νέο νόημα στη ζωή μας ή να την τελματώσουν για μακρύ χρονικό διάστημα.
Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να διαχειριστούν αποτελεσματικά την καθημερινότητα και τις σχέσεις τους μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός. Αναζητούν διαρκώς τις αιτίες, αισθάνονται την ανάγκη να αποδώσουν ευθύνες ή αισθάνονται θύματα και αναζητούν δικαιοσύνη.
Επιθυμούν την επιστροφή τους, με έναν μαγικό τρόπο, στην πρότερη κατάσταση της ζωής τους και δυσκολεύονται να ζήσουν λειτουργικά στο παρόν με τα νέα δεδομένα. Αν και αυτή η αντιμετώπιση, που χαρακτηρίζεται από άρνηση, είναι αναμενόμενο να ακολουθήσει την εμφάνιση μιας κρίσης, αρχίζει και γίνεται προβληματική όταν παρατείνεται για μακρύ χρονικό διάστημα.
Νοηματοδότηση
Ένα δυσάρεστο ή συναισθηματικά φορτισμένο συμβάν αποτελεί συχνά αφορμή για να αναθεωρήσουμε τα δεδομένα της ζωής μας, τις αξίες και τα πιστεύω μας. Είναι το εφαλτήριο μιας αλλαγής σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο που μεταφράζεται και σε αλλαγή στον τρόπο ζωής.
Αναρωτιόμαστε: Θα είναι άραγε ποτέ τα πράγματα όπως παλιά; Πως θα ζήσω με αυτό το γεγονός; Πώς θα το αντέξω; Αρκετοί άνθρωποι καταφέρνουν μέσα από μια προσωπική δυσκολία να βρουν ένα νέο νόημα στη ζωή τους που θα την κατευθύνει προς κάτι πιο ουσιαστικό και βαθύ. Δεν είναι εύκολο, το ξέρω. Η νέα αυτή νοηματοδότηση έχει έναν εξατομικευμένο και προσωπικό χαρακτήρα.
Απαιτεί να βρει το άτομο τη δύναμη να καταρρίψει όλα τα ως τώρα δεδομένα του, να αλλάξει προτεραιότητες και να αξιολογήσει την αξία αλλά και την λειτουργικότητα των όσων έχει στη ζωή του.
Ωθεί το άτομο να δει τον εαυτό του αποδεσμευμένο από κοινωνικές συμβάσεις και τα πρέπει, να αναζητήσει μια ουσία και ένα σκοπό ζωής στον οποίο να αξίζει να αφοσιωθεί, αλλά και ο οποίος θα το γεμίζει ηθικά και συναισθηματικά.
Δεξιότητες διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων
Η αλλαγή απαιτεί όμως κόπο και προσπάθεια. Η ετοιμότητα κάποιου να διαχειριστεί σε βάθος χρόνου δημιουργικά ένα απροσδόκητο συμβάν ζωής εξαρτάται και από τις δεξιότητες διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων που έχει αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Κρίσιμες καταστάσεις μπορούν να θεωρηθούν όλες εκείνες οι απρόσμενες ή δυσάρεστες εξελίξεις που διαταράσσουν την καθημερινότητα μας: μια μετακόμιση, ένας γάμος, η απώλεια εργασίας, ο ερχομός ενός παιδιού, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.
Αλήθεια πως τις αντιμετωπίζουμε; Περιμένουμε με στωικότητα να αλλάξει κάτι; Μας κατακλύζει το άγχος; Αισθανόμαστε ανήμποροι να τις διαχειριστούμε; Μας εμπνέουν για να δημιουργήσουμε κάτι νέο; Επαναπροσδιορίζουμε αξίες και προτεραιότητες;
Σίγουρα περνάμε από διάφορα στάδια αντιμετώπισης που ξεκινάνε από το άγχος που μας προκαλεί το άγνωστο. Με τον καιρό όμως αρχίζουμε να αναθεωρούμε, να αξιολογούμε, να σχεδιάζουμε. Παίρνουμε αποφάσεις σε νέα βάση, γινόμαστε πιο διεκδικητικοί, πιο σίγουροι, πιο επιλεκτικοί, πιο ευέλικτοι.
Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα μας, μετράμε τις δυνάμεις μας, τολμάμε και διαπιστώνουμε πράγματα για τον εαυτό μας που δεν τα είχαμε φανταστεί.
Όλα αυτά συνεπάγονται αλλαγές. Αλλαγές στον εαυτό μας, που τις αντιλαμβανόμαστε μόνο αφού ολοκληρωθούν. Που τις αντιλαμβανόμαστε κοιτώντας προς τα πίσω, προς το παρελθόν για να διαπιστώσουμε ότι αυτό που ήμασταν έχει αλλάξει.
Το ότι αλλάξαμε μέσα από μικρές δυσκολίες και προβλήματα σημαίνει και ότι αναπτύξαμε δεξιότητες που μπορούν να μας φανούν χρήσιμες όταν έρθουμε αντιμέτωποι με σημαντικά και ακραία γεγονότα ζωής.
Άλλωστε το μόνο «εργαλείο», το μόνο «μέσο», το μόνο «χάρισμα» που έχουμε είναι ο ίδιος ο εαυτός μας. Ας τον αφήσουμε λοιπόν να εξελιχθεί, να δοκιμαστεί, να τολμήσει. Ποιος ξέρει; Μπορεί να μας εκπλήξει!
Βάλια Παυλίδου
Ψυχολόγος, MSc Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου